Here

Brussel heb ik altijd een fascinerende en vreemde stad gevonden. Het is een metropool vol tegenstrijdigheden. Enerzijds een warm bad voor wereldburgers, Walloniërs, Vlamingen, Europa-gezinde politici en expats, anderzijds een noodzakelijk (en niet altijd gastvrij) toevluchtsoord voor minder fortuinlijke migranten en thuisloze stadsbewoners. De contrasten op straat zijn daardoor groot, de verschillen in wijken en buurten nog groter. Het is een stad die zich makkelijk laat reduceren tot sensationele krantenkoppen, een plek waar de beoogde multiculturele smeltkroes zogenaamd mislukt is.

Het is een “failed state,” stelde regisseur Bas Devos ooit toen ik met hem door Brussel wandelde om het voor Filmkrant over zijn vorige film Ghost Tropic (2019) te hebben. Die film was een nachtelijke wandeling door de stad. Ook in het datzelfde jaar uitgebrachte Hellhole laat Devos een kritisch beeld van Brussel zien, terwijl beide films ondertussen ook liefde voor zijn stad ademen. Alleen de meest aandachtige bewoners van een stad kunnen hun thuisplaats tegelijkertijd zo afkeuren en bewonderen, en Devos doet dat op de meest bijzondere manieren in zijn films. “Zie je hoe waanzinnig deze stad is en hoe ze tegelijkertijd het leven hier in stukken knipt?”, merkte hij op tijdens onze stadswandeling.

Met Here — een favoriet op de afgelopen Berlinale — laat Devos dat haast ongrijpbare fenomeen zien. Brussel is hier een stad van verbinding en van los zand. Die dualiteit zit gevangen in hoofdpersonage Stefan (Stefan Gota), een zachtaardige Roemeense bouwvakker die tijdens de zomerstop een al te lang uitgestelde trip terug naar Roemenië voorbereidt. Hij is een einzelgänger met insomnia. ‘s Nachts loopt hij in zijn eentje door de stad en ziet hij Brussel als de liminal space die het is: een ongrijpbare plaats, altijd ergens tussenin.

De stad reflecteert zo ook de toestand van Stefan. Hij is stadsbewoner en buitenstaander, burger en immigrant, Brusselaar en Roemeen, tevreden met zichzelf en nog steeds zoekende. De bedachtzame cinematografie — bij Devos bijna altijd in 4:3 kaders — gaat met hem mee op dat onderzoek naar zijn identiteit en zijn positie binnen zijn steeds weer veranderende omgeving.

Devos weet cinema te bouwen met de kleinste bouwsteentjes. Een ontmoeting tussen Stefan en Shuxiu (Liyo Gong), een Chinese bioloog die het mos dat in Brussel groeit onderzoekt, snijdt in Here een nieuwe dimensie aan. Het microscopische niveau van het mos, bevolkt door allerlei organismen die het naakte oog niet kan waarnemen, wordt een prachtige metafoor voor het leven in de stad zelf. En net als alles in de natuur is de relatie tussen de twee bijzondere zielen van Stefan en Shuxiu complex, gelaagd en haast elementair. Het doet denken aan de meet cute van een romkom, maar tegelijkertijd is het zo veel meer dan dat.

Dat is eigenlijk wat Here de hele tijd is: een film over kleine dingetjes die heel groots aanvoelen. Zo wordt een pan soep, gemaakt met alle restjes uit de koelkast, een prachtig symbool voor comfort en genegenheid. Ondertussen lijkt een nachtelijke wandeling hier op een spirituele reis, en voelt een ontmoeting tussen twee dolende zielen als een levensveranderende gebeurtenis van kosmische proporties. En Brussel? Dat voelt, net als het mos, als haar eigen universum, waar je dankzij deze heerlijke film in mag ronddwalen, om je samen met Devos te verwonderen over al die inherente contradicties die bij het leven horen.

Hugo Emmerzael