The Happiest Man in the World

Er is alweer een hele generatie opgegroeid sinds 1995, toen de oorlog in Bosnië werd beëindigd. Maar is het daarmee lang geleden? Mijn ouders hebben allebei de Tweede Wereldoorlog nog meegemaakt. En hoe lang geleden is het slavernijverleden?

De oorlog in voormalig-Joegoslavië was gisteren. Als je de beangstigende nieuwsberichten uit de regio volgt, zou hij zelfs morgen opnieuw kunnen oplaaien. Maar vandaag gaat het leven door.

En dus gaan mensen ook naar datingclubs. De Macedonische regisseur Teona Strugar Mitevska (bekend van God Exists, Her Name is Petrunya, 2019) koos een heel mooie jarentachtiglocatie voor haar, laten we zeggen, relatiedrama. Maar dan niet alleen over één relatie, tussen de twee hoofdpersonen (die elkaar hier pas voor het eerst ontmoeten), maar over alle relaties, tussen alle aanwezigen, onderling en met de stad Sarajevo en het verleden.

In Oost-Europa wordt, zegt de regisseur, hard gelachen bij de film. Ik zag een drama. Maar dan wel – grappig genoeg – met het ritme van een komedie. We worden meegesleurd van scène naar scène, van zaal naar toilet, van intieme ontmoeting naar dramatische confrontatie. En dat allemaal in de op zichzelf al absurdistische context van een eerste date, in een zaal vol (hetero) mensen met allemaal hun eerste date.

En al die mensen hebben hun eigen verleden. Een flink deel, onder wie onze hoofdpersonen, heeft de oorlog meegemaakt, hier, in Sarajevo, die kleine stad gelegen in een kom, omringd door heuvels en bergen vanwaar ze werd beschoten, jarenlang, met kanonnen en door scherpschutters. Zodat elke poging de deur uit te gaan, voor water, blikvoedsel, of ja, zelfs het theater dat ondanks alles doorging, dodelijk kon zijn.

Voor, na en ook tijdens de oorlog kon je in Sarajevo alle bevolkingsgroepen vinden. Maar niet iedereen belandde aan dezelfde kant van het conflict. En niet iedereen die er nu leeft, heeft schone handen. En dus draag je maskers, als je de deur uitgaat. Maar je draagt meer dan dat. Je draagt verdriet, schuldgevoel, herinneringen, vragen, verwijten met je mee. En dan zit je bij je date. En dan klinken vanuit de speaker van het datingcentrum vragen om te beantwoorden. Vragen om het gesprek op gang te helpen. Vragen om voorbij dat masker te kijken. En dan, en dan.

Het zijn twee geweldige acteurs, vooral zij, Jelena Kordić Kuret, die alle emoties langsgaat, klein en naar binnen gekeerd en groot, naar buiten geschreeuwd, gedanst, gehuild. Zij is in zekere zin Sarajevo: dapper, beschadigd, vol herinneringen aan de oorlog (zoals de muur waar ze langsloopt die nog altijd vol gaten zit) en uiteindelijk, ondanks alles, ongebroken. En vol leven.

KEES Driessen

LINKS

• ‘The Happiest Man in the World’ verwijst wel naar iets in de film, maar het is een beetje rare keuze als titel. Bovendien: de echte happiest man was al Auschwitz-overlevende Eddie Jaku, al zei hij het zelf. Of nee, sorry, Matthieu Ricard. Aldus de University of Wisconsin. Wacht, Ronaldinho? Ja en Billy Flanigan en Mario Salcedo en pffff, oké, laat maar.
• Dan beter een interview met regisseur Teona Strugar Mitevska op het Göteborg Film Festival 2023: “We are here, after all, to change the world.”
• In een interview met Mitevska in de persmap vertelt ze iets over het wonderlijke waargebeurde verhaal achter de film – een gebeurtenis uit het leven van scenarist Elma Tataragić.
• En hier vertelt Mark Cousins hoe hij in 1995, als jonge programmeur van het Edinburgh IFF, tijdens het beleg van Sarajevo films kwam vertonen in de ondanks alles functionerende, ondergrondse bioscoop Obala. Deze behoefte aan, zelfs noodzaak van theaterbezoek, terwijl je huis verlaten levensgevaarlijk was, is een indrukwekkend bewijs van het existentiële belang van de kunsten.